Rezerwy celowe są tradycyjnym instrumentem zarządzania ryzykiem, mającym na celu zminimalizowanie ewentualnych negatywnych skutków prowadzonej działalności, a przy tym wpływającym na wysokość wyniku finansowego banku. Są one przykładem realizacji zasady minimalizacji ryzyka bankowego, wyznaczania określonego standardu ostrożnego działania.

Ze względu na to, że w skali międzynarodowej nie występują jednakowe zasady klasyfikacji należności i tworzenia rezerw celowych oraz brakuje międzynarodowych przepisów prawnych w tej dziedzinie, w opracowaniu przedstawiono ogólne tendencje oraz polskie rozwiązania w omawianym zakresie. Analizie poddano przede wszystkim kolejne zmiany przepisów wprowadzanych przez Komisję Nadzoru Bankowego oraz ich wpływ na warunki działalności bankowej.

Ogólnie należy stwierdzić, że istnieje w świecie tendencja, aby przy tworzeniu omawianych rezerw banki same określały pożądaną stopę pokrycia ryzyka. Instytucje nadzorcze rezerwują sobie z reguły jedynie możliwość oceny ex post poziomu rezerw. W krajach Unii Europejskiej jedynie w Hiszpanii i Portugalii instytucje nadzorcze narzucają minimalny poziom rezerw określony w procentowej relacji do wielkości udzielonych pożyczek (R. Wierzba: Harmonizacja nadzoru bankowego w UGiW. "Bank" nr 10/2000, s. 27).

W Polsce przepisy w zakresie klasyfikacji należności bankowych i zasad tworzenia rezerw cechują się wyjątkową niestabilnością. Były one najczęściej zmienianą regulacją zewnętrzną w polskim systemie bankowym w latach dziewięćdziesiątych (Prezes Narodowego Banku Polskiego zmieniał przepisy siedem razy, a Komisja Nadzoru Bankowego cztery razy).

Do najistotniejszych zmian wprowadzonych w drodze uchwał Komisji Nadzoru Bankowego należy zaliczyć:

• wprowadzenie nowej kategorii należności (pod obserwacją),
• zdefiniowanie pojęcia należności zagrożonych jako należności poniżej standardu, wątpliwych i straconych,
• rozszerzenie katalogu pomniejszeń podstawy naliczania rezerw,
• wprowadzenie obowiązku tworzenia rezerw na kredyty konsumpcyjne w sytuacji normalnej, na należności pod obserwacją i należności od Skarbu Państwa.

Problemem do rozwiązania pozostała legalność uchwał wydawanych przez Komisję Nadzoru Bankowego, w tym uchwał w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko bankowe.

Rozszerzenie obowiązku tworzenia rezerw na nowe kategorie zwiększyło obciążenia banków. Zmianą przeciwnie oddziałującą na warunki działalności banków było powiększenie katalogu zabezpieczeń, o które pomniejszana jest podstawa naliczania rezerw.

Jest rzeczą oczywistą, że im wyższa jest podstawa tworzenia rezerw, im wyższa jest minimalna procentowa wysokość tych rezerw oraz im mniej rezerw uznawanych jest za koszt uzyskania przychodu, tym mniej przyjazny dla banków jest system rezerw - z punktu widzenia osiąganych wyników.

Niezależnie jednak od przyjętych zasad klasyfikacji należności i zasad tworzenia rezerw, podstawowymi kryteriami wyboru metod zarządzania ryzykiem bankowym powinny być: bezpieczeństwo oraz rachunek ekonomiczny.